Achtergrond NAH

Wat is NAH?
Als in de loop van je leven schade aan de hersenen ontstaat heeft dat niet-aangeboren hersenletsel (NAH). NAH is geen medische diagnose maar een verzamelnaam voor de schade aan de hersenen

Er bestaan twee vormen van NAH. Traumatisch hersenletsel en niet-traumatisch hersenletsel. 


Traumatisch hersenletsel:

Traumatisch hersenletsel ontstaat door geweld of kracht van buitenaf. Oorzaken kunnen bijvoorbeeld zijn een val van fiets of trap, auto-ongeluk of er wordt met een zwaar voorwerp op het hoofd geslagen.


Niet-traumatisch hersenletsel:

Niet-traumatisch hersenletsel ontstaat door een proces in je lichaam. Oorzaken kunnen bijvoorbeeld zijn een CVA, hersentumor, meningitis, zuurstoftekort, alcohol en drugsverslaving of bij de ziekte van Lyme.


De symptomen en gevolgen van NAH komen overeen met het krijgen van een CVA. Zie verderop het kopje 'symptomen en gevolgen CVA' (1,2). 


Prevalentie

Jaarlijks krijgen naar schatting 130.000 mensen te maken met een vorm van NAH. In Nederland leven naar schatting 500.000 mensen met de gevolgen van NAH. Dit is ongeveer 3% van de totale Nederlandse bevolking. Van deze 130.000 mensen krijgen naar schatting 40.000 mensen voor de eerste  keer een CVA en 20.000 mensen een TIA. Dit zijn ongeveer 117 mensen per dag. 80% heeft een herseninfarct en 20% een hersenbloeding. In Nederland leven zo’n 372.000 mensen met de gevolgen van een CVA.  Gezien niet iedereen naar een huisarts of ziekenhuis gaat na NAH kunnen de cijfers nog hoger liggen (3,4).

Wat is een CVA?

CVA staat voor Cerebro Vasculair Accident. Dat betekent: een ongeluk in de bloedvaten van de hersenen. In de volksmond wordt het ook wel beroerte of attaque genoemd. Bij een CVA stroomt er te weinig bloed naar een deel van de hersenen. Daardoor krijgt een gedeelte te weinig zuurstof en hierdoor sterven de hersencellen op die plaats af. Hierdoor wordt de functie van dat gebied verstoord (2).


Een CVA kan in twee vormen voorkomen. Een CVA-infarct en een CVA-bloeding. Van alle mensen die een CVA krijgen, krijgt 80% een CVA-infarct en 20% een CVA-bloeding. 


CVA-infarct (Ischemisch CVA)

Een CVA-infarct ontstaat door een onderbreking van de bloedstroom in de hersenen door een bloedpropje of is er een bloedvat ernstig vernauwd. Hierdoor ontstaat er een tekort aan zuurstof en sterven er hersencellen af.  

De belangrijkste oorzaken van een infarct zijn slagaderverkalking en hartritmestoornissen. Door onder andere een hoge bloeddruk, hoog cholesterol, suikerziekte, obesitas en roken raakt de wand van het bloedvat beschadigd en kan hierdoor geleidelijk dichtslibben en afsluiten. 

Bij hartritmestoornissen klopt het hart onregelmatig en kan er een bloedstolsel veroorzaakt worden in de boezem van het hart. Dit stolsel kan met de bloedstroom meegevoerd worden en zorgt voor een totale afsluiting.  Daarnaast kunnen erfelijke factoren ook een rol spelen (5).


CVA-bloeding (Hemorragisch CVA)

Bij een CVA-bloeding scheurt of knapt er een bloedvat in de hersenen. Hierdoor wordt een deel van het achterliggende hersenweefsel niet of onvoldoende doorbloed. Hierdoor is er onvoldoende zuurstof en kunnen hersencellen afsterven. 

Een CVA-bloeding kan verschillende oorzaken hebben. Een belangrijke oorzaak is het broos worden van de kleine slagaders in het hersenweefsel. Dit komt door slagaderverkalking door een hoge bloeddruk of door een ophoping in de vaatwand van een eiwit. Ook kunnen er vaatafwijkingen zijn die in de loop van de tijd ontstaan. Het zorgt voor een zwakke plek in het bloedvat dat langzaam uitgroeit tot een aneurysma. Er bestaan ook zeldzamere oorzaken zoals een stoornis in de bloedstolling (2,6,7). 


TIA

TIA staat voor Transient Ischemic Attack. Het is een voorbijgaande beroerte door een tijdelijke afsluiting van een bloedvat. De gevolgen van een TIA duren niet langer dan 24 uur. Duren de klachten langer dan moet er onderzocht worden of er toch sprake is van een herseninfarct.

Een TIA is een waarschuwing dat er iets speelt in de hersenen en vraagt om verder onderzoek naar de oorzaken en risico’s (2).

Symptomen en gevolgen van een CVA

De uitvalsverschijnselen zijn bij een herseninfarct en hersenbloeding grotendeels hetzelfde. Ze komen altijd plotseling opzetten.

De meest voorkomende symptomen (9 van de 10 mensen) zijn:


Andere (minder vaak voorkomende) symptomen kunnen zijn:


Bij een CVA-infarct is er meestal een helder bewustzijn en bij een CVA-bloeding is er vaker een verminderd bewustzijn en kan het gepaard gaan met plotseling opkomende hoofdpijn.


De gevolgen van een CVA hangt af van de ernst van de schade en de plaats in de hersenen.

Naarmate er meer hersenweefsel beschadigd is, zijn de gevolgen vaak ernstiger. De hersenen bestaan uit een linker- en rechterhelft. De zenuwbanen die hieruit ontspringen, kruisen elkaar voordat ze het ruggenmerg ingaan. Deze kruising zorgt ervoor dat schade in de rechterhersenhelft zorgt voor uitval aan de linkerzijde en andersom.

De gevolgen van een CVA kan je verdelen in zichtbare en onzichtbare gevolgen. De zichtbare gevolgen zijn de dingen die een buitenstaander ziet. Denk aan een verlamming, spraak of scheve mond. De meeste mensen hebben vaak de meeste last van de niet zichtbare gevolgen. Denk aan vermoeidheid, concentratieproblemen, overprikkeling, verminderd initiatief, depressie of veranderd karakter. De niet-zichtbare gevolgen kunnen voor onbegrip van de omgeving zorgen (2,5).

De onzichtbare gevolgen van NAH

Na een CVA of NAH kan je zichtbare gevolgen hebben zoals een halfzijdige verlamming. Dit zijn gevolgen die aan de buitenkant door anderen te zien zijn. Echter van de niet-zichtbare gevolgen, wat aan de buitenkant niet te zien is, hebben veel mensen juist de meeste last. Voor duidelijke uitleg over de niet-zichtbare gevolgen, raadpleeg deze website.


De niet-zichtbare gevolgen kunnen verergeren bij vermoeidheid of bij het uitvoeren van dubbeltaken. 


Tips voor niet-zichtbare gevolgen van hersenletsel

Problemen met de communicatie

Het niet begrijpen van de taal of het moeilijk kunnen uitspreken, verminderde aandacht, of te vermoeid zijn om te begrijpen wat er gezegd wordt. 


Blijf communiceren met de zorgvrager. Zorg dat je een rustige omgeving hebt en de zorgvrager niet te vermoeid is. Als de problemen met de communicatie te erg zijn overleg dan of je samen met de zorgvrager en de contactpersoon kan spreken en laat vastleggen wie er namens de zorgvrager mag spreken. De logopedist kan worden ingeschakeld voor adviezen omtrent communicatie. 


Zintuigelijke problemen

Prikkels die hard binnenkomen, gezichtsveldproblemen, sensibiliteitsstoornis, verwaarlozing van aangedane zijde, moeite met herkennen van voorwerpen of gezichten. 

Wees alert hierop om te voorkomen dat bv waterkoker aan aangedane zijde staat te koken. Een ergotherapeut kan hiervoor worden ingezet of het expertisecentrum Visio. 


Cognitieve gevolgen

Geheugenproblemen, verminderde aandacht en concentratie, executieve functiestoornissen (planning, volgehouden aandacht, probleemoplossend vermogen), niet weten hoe een handeling te starten of erin blijven hangen, vertraagd zijn, veranderde emoties. De ergotherapeut of een psycholoog kan hiervoor ingeschakeld worden voor training, verwerking en tips aan zorgvrager en zorgverlener. 


Emoties gedrag

Dit kan van ongeremdheid (van sneller boos tot agressief worden) tot introvert zijn, verminderd libido hebben of verslavingsgevoeliger zijn. Maar ook depressie kan voorkomen als verwerkingsproces. Mensen met NAH hebben meer risico op depressieve klachten. Houdt zo nodig een depressie scorelijst die bij jou in de instelling wordt gebruikt en schakel zo nodig een (neuro) psycholoog in. 


Overige lichamelijke aandoeningen die niet zichtbaar zijn

Hoofdpijn, slaapproblemen, evenwichtsproblemen, bloeddruk en hartslagregulatie, epilepsie en vermoeidheid. Overleg met een neurologieverpleegkundige welke professional het beste past bij deze zorgvrager. Schakel de huisarts in, indien het medisch is (8). 


Meer informatie?

Als je een vraag hebt kun je altijd terecht bij de Breinlijn. De Breinlijn is een loket voor iedereen die vragen heeft over hersenletsel. Zij kunnen meedenken in mogelijkheden.


Ook heeft KennisnetwerkCVA een podcast die je kunt beluisteren om meer informatie te horen.

Bronnen en achtergrondinformatie